Komparycja jest technicznym rozpoczęciem określającym czas, okoliczności oraz strony czynności prawnej, która stwierdzona jest dokumentem umowy.
Określenie w komparycji miejsca oraz daty zawarcia umowy jest jak najbardziej wskazane. Miejsce zawarcia umowy może okazać się istotne w kontekście wyboru właściwego sądu do rozstrzygnięcia sporu wynikającego z umowy, a w przypadku umów pomiędzy podmiotami z różnych państw - w kontekście wyboru właściwego prawa, chociażby w sposób dorozumiany (art. 3 ust. 1 konwencji EWG o prawie właściwym dla zobowiązań umownych z 1980 roku). W przedmiocie natomiast daty zawarcia umowy musimy pamiętać, że co do zasady strony nie są władne określić w drodze umowy kiedy doszło skutecznie do zawarcia umowy (przyjmuje się, że regulujące te kwestię przepisy kodeksu cywilnego są imperatywne - niemodyfikowalne umową stron), niemniej jednak wskazanie takiej daty jest bardzo istotne, gdyż określa od kiedy strony uznały, że umowa ma wywoływać skutki prawne. W konsekwencji łatwiej jest nam obliczać terminy umowne, w tym np. terminy wymagalności roszczeń i ich przedawnienia.
Przykład: "[UMOWA NAJMU] zawarta w dniu 25 maja 2016 roku w Warszawie pomiędzy:"
Komparycja umowy w części, w której określa strony umowy, pełni co najmniej dwie zasadnicze funkcje - po pierwsze: pozwala precyzyjnie zidentyfikować strony umowy, a po drugie: dostarcza informacji niezbędnych do dochodzenia roszczeń wynikających z umowy na drodze sądowej tj. np. do sporządzenia i skutecznego wniesienia pozwu. O tej drugiej funkcji często zapominamy narażając się na różne nieprzyjemności - przykładowo na sytuację gdy wytoczenie powództwa będziemy musieli poprzedzić żmudnym proces ustalania adresu zamieszkania pozwanego, aby uniknąć zwrotu pozwu z uwagi na braki formalne uniemożliwiające nadanie sprawie biegu (art. 130. par. 1. i 2. k.p.c.). Z kolei błędne oznaczenie adresu w komparycji (np. utożsamienie adresu prowadzenia działalności osoby fizycznej z jej adresem zamieszkania), a przeto później błędne oznaczenie w pozwie może skutkować poważnymi perturbacjami w toku procesu, a nawet już na etapie postępowania egzekucyjnego, gdy okaże się, że strona przeciwna podniesie nieskuteczność doręczeń dokonanych na wskazany w pozwie adres. Stąd tak istotne jest by rozumieć w jakiej formule prawnej działają strony umowy i dzięki temu precyzyjnie zidentyfikować je w komparycji.
Warto zauważyć, że często dochodzi do sytuacji, gdy podmiotów wymienionych w komparycji umowy - występujących ze sobą w różnych relacjach - będzie więcej niż dwa. Klasyczny przykład to oczywiście sytuacja, gdy jedną ze stron są wspólnicy spółki cywilnej bądź podmioty działające w ramach umowy konsorcjum. Wtedy dobrą praktyką jest sprecyzowanie w samej treści umowy nie tylko podmiotu reprezentującego stronę przy zawarciu umowy lecz także podmiotu wyłącznie upoważnionego do reprezentacji reszty przy jej wykonaniu. Nie wnikając w meandry powstania solidarności wierzycielskiej należy zauważyć, że pozwoli uniknąć to impasu gdy od dwóch podmiotów występujących łącznie w charakterze wierzycieli otrzymamy sprzeczne polecenia (np. wskazówki dotyczące wykonania obiektu budowlanego lub - dalej idąc - wezwanie do spełnienia świadczenia). Nie jest to jednak jedyny przykład - jednym dokumentem możemy wszakże objąć zobowiązania z umów pożyczki udzielonych na dobro jednego dłużnika przez dwóch wierzycieli. Wtedy taki dokument stwierdzać może istnienie dwóch (lub więcej), możliwe że całkiem niezależnych stosunków prawnych. Możemy w końcu chcieć zawrzeć umowę, której elementem będzie jedynie pojedyncze oświadczenie osoby trzeciej złożone stronom umowy (np. zabezpieczenie spełnienia świadczenia w drodze poręczenia lub kumulatywnego przystąpienia do długu). Wtedy najprościej określić taką osobę sformułowaniem "przy udziale", a zatem
Przykład: "Niniejszą umowę zawarto pomiędzy 1. podmiotem X a 2. podmiotem Y przy udziale 3. podmiotu Z"
Niezależnie od powyższego tj. liczby podmiotów występujących w komparycji dokumentu umowy, musimy pamiętać, że w drodze wykładni ustalić należy zawsze dla danego, jednego stosunku prawnego dwie strony - tj. dłużnika i wierzyciela. Naszym zadaniem jako osoby przygotowującej umowę jest w możliwie przejrzysty i klarowny sposób określenie tych stron celem uniknięcia nieprawidłowej wykładni postanowień umowy.
Z tego miejsca należy podnieść, że kwestia tego kto powinien złożyć podpis na umowie (a konkretnie - kto umocowany jest do reprezentowania stron umowy), choć zaznaczona powinna być w komparycji, omówiona została szczegółowo w oddzielnym wpisie dotyczącym podpisów pod umową. Ponadto, w kontekście pierwszej z ww. funkcji oznaczenia stron nie sposób nie zauważyć, że już na etapie sporządzenia komparycji przytoczyć należy dokumenty, którymi strony udowadniają lub choćby uprawdopodabniają swoje umocowanie do podpisania umowy - o tym również w osobnym wpisie, choć jest to nierozerwanie związane z tematyką prawidłowego sporządzania komparycji.
W następnych wpisach przedstawię kilka wskazówek co do podstaw określania stron w komparycji umowy co do najczęściej spotykanych sytuacji.
Adam Kotucha